Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΜΑΣ - Η Α­ΛΗ­ΘΕΙΑ Γ’ - π. Ἀντωνίου Ἀλεβιζόπουλου

Θέ­μα­τα Ὀρ­θο­δό­ξου πί­στε­ως ἀ­πό τό βι­βλί­ο «Η ΟΡ­ΘΟ­ΔΟ­ΞΙΑ ΜΑΣ», τοῦ ἀ­ει­μνή­στου π. Ἀν­τω­νί­ου Ἀ­λε­βι­ζό­που­λου συγ­χρό­νου ὁ­μο­λο­γη­τοῦ, ἱ­δρυ­τοῦ τῆς ἀν­τι­αι­ρε­τι­κῆς ἄ­μυ­νας τῆς Ὀρ­θο­δό­ξου Ἐκ­κλη­σί­ας μας, πού ἀ­πο­τε­λεῖ ὁ­λο­κλη­ρω­μέ­νη δογ­μα­τι­κή ἀν­τι­αι­ρε­τι­κή ἀ­σπί­δα.

Ἡ γνώ­ση τῆς ἀ­κρι­βοῦς Ὀρ­θο­δό­ξου Πί­στε­ως εἶ­ναι ἀ­πα­ραί­τη­τη προ­ϋ­πό­θε­ση γιά τήν κα­τάρ­τι­ση τῶν στε­λε­χῶν τοῦ ἀν­τι­αι­ρε­τι­κοῦ ἔρ­γου καί γιά τήν σί­γου­ρη καί ἔγ­κυ­ρη βο­ή­θεια στά θύ­μα­τα καί τούς συγ­γε­νεῖς τους.

1. Η ΑΛΗΘΕΙΑ Γ’

στ) Γνώ­ση τῶν  Θεί­ων ἐ­νερ­γει­ῶν
Ὁ ἄν­θρω­πος δέν μπο­ρεῖ νά γνω­ρί­σει ἐ­κεῖ­νο πού χα­ρα­κτη­ρί­ζει τή Θεί­α ὕ­παρ­ξη καί τήν ξε­χω­ρί­ζει ἀ­πό τά κτί­στα δη­μι­ουρ­γή­μα­τα· δέν μπο­ρεῖ δη­λα­δή νά γνω­ρί­σει τήν οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ. Ὁ Μωϋσῆς, ὁ ἁ­γνός δοῦ­λος τοῦ Θε­οῦ ἀ­παι­τεῖ: «Ἐ­άν λοι­πόν βρῆ­κα χά­ρη ἐ­νώ­πιόν Σου, φα­νέ­ρω­σέ μου τόν ἑ­αυ­τό Σου καί νά πει­σθῶ πώς βρῆ­κα χά­ρη ἐ­νώ­πιόν Σου καί πώς εἶ­ναι ὁ λα­ός Σου τό με­γά­λο αὐ­τό ἔ­θνος» (Ἐξ. λγ' 13). Ὅ­μως ὁ Κύ­ριος τοῦ ἀ­παν­τᾶ: «δέν θά μπο­ρέ­σεις νά δεῖς τό πρό­σω­πο μου· για­τί δέν μπο­ρεῖ ὁ ἄν­θρω­πος νά δεῖ τό πρό­σω­πό μου καί νά ζή­σει» (Ἐξ. λγ' 20).
Ἡ Οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ εἶ­ναι ἀ­πρό­σι­τη καί ἀ­κοι­νώ­νη­τη· ὁ ἄν­θρω­πος δέν μπο­ρεῖ νά προ­σεγ­γί­σει τήν Οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ, οὔ­τε μπο­ρεῖ νά ἑ­νω­θεῖ μέ Αὐ­τήν. Ὁ Υἱ­ός καί τό Ἅ­γιο Πνεῦ­μα εἶ­ναι τά μό­να πρό­σω­πα πού γνω­ρί­ζουν τήν Οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ (Μάτθ. ι­α' 27. Ἰ­ω. α' 18. Α' Κορ. β' 10), εἶ­ναι κοι­νω­νοί τῆς Θεί­ας Οὐ­σί­ας, ἔ­χουν θε­ϊ­κή φύ­ση, χω­ρίς ὅ­μως νά ἀ­πο­τε­λοῦν «ἄλ­λους Θε­ούς», για­τί πρό­κει­ται γιά τόν ἐ­νυ­πό­στα­το Λό­γο καί τό ἐ­νυ­πό­στα­το Πνεῦ­μα τοῦ Ἑ­νός καί Μο­να­δι­κοῦ Θε­οῦ!
Ἀλ­λά ὁ ἀ­πρό­σι­τος καί ἀ­κοι­νώ­νη­τος κα­τά τήν οὐ­σί­α Θε­ός δέν μέ­νει ἀ­νε­νέρ­γη­τος· ὅ­ταν ὁ ἄν­θρω­πος ἀ­γα­πᾶ, τό­τε ὁ Θε­ός ἀ­παν­τᾶ στήν ἀ­γά­πη τοῦ ἀν­θρώ­που μέ τήν δι­κή Του ἀ­γά­πη (Ἰ­ω. ι­δ' 23)· «τόν Θε­ό δέν Τόν ἔ­χει δεῖ κα­νείς· ἐ­άν ἀ­γα­ποῦ­με ἀλ­λή­λους, ὁ Θε­ός μέ­νει μέ­σα μας καί ἡ ἀ­γά­πη Του ἔ­χει γί­νει τέ­λεια μέ­σα μας. Μέ τοῦ­το γνω­ρί­ζου­με ὅ­τι μέ­νου­με “ἐν αὐ­τῷ” καί Αὐ­τός “ἐν ἡ­μῖν”, για­τί μᾶς ἔ­δω­κε ἀ­πό τό Πνεῦ­μα Του» (Α' Ἰ­ω. δ' 12-13).
Ἡ ἀ­γα­πη­τι­κή αὐ­τή κί­νη­ση τοῦ Θε­οῦ δέν εἶ­ναι κά­τι ἔ­ξω ἀ­πό τήν οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ· εἶ­ναι ἀ­κτι­νο­βο­λί­α τῆς Θεί­ας φύ­σης καί πραγ­μα­τι­κή κοι­νω­νί­α τοῦ ἀν­θρώ­που μέ τόν Θε­ό, κα­τά τήν ὁ­ποί­α ὁ ἄν­θρω­πος γί­νε­ται «κα­τοι­κη­τή­ριο τοῦ Θε­οῦ» (Ἐ­φεσ. β' 22. Πρβλ. Α' Κορ. γ' 16-17).
«Ἡ Θεί­α δύ­να­μη τοῦ Θε­οῦ μᾶς δω­ρη­σε ὅ­σα συν­τε­λοῦν στή ζω­ή καί στήν εὐ­σέ­βεια διά τῆς ἐ­πί­γνω­σης Ἐ­κεί­νου πού μᾶς κά­λε­σε μέ τή δι­κή Του δό­ξα καί δύ­να­μη. Δι’ αὐ­τῶν μᾶς ἐ­δώ­ρι­σε τίς πο­λύ­τι­μες καί μέ­γι­στες ὑ­πο­σχέ­σεις, ὥ­στε νά ἀ­πο­φεύ­γε­τε μέ αὐ­τές τήν δι­α­φθο­ρά πού ὑ­πάρ­χει στόν κό­σμο λό­γῳ τῶν κα­κῶν ἐ­πι­θυ­μι­ῶν καί νά γί­νε­τε κοι­νω­νοί θεί­ας φύ­σης» (Β' Πε­τρ. α' 3-4).
«Τό κτι­στό ὄν κοι­νω­νεῖ κα­τά τή δω­ρε­ά τῆς εὐ­δο­κί­ας μέ τήν ἄ­κτι­στη ἄ­ναρ­χη Ὕ­παρ­ξη.­.. Πῶς εἶ­ναι δυ­να­τό αὐ­τό; Εἶ­ναι τό­σο ἀ­νε­ξή­γη­το, ὅ­σο ἀ­κα­τά­λη­πτο καί ἀ­νε­ξι­χνί­α­στο εἶ­ναι τό μυ­στή­ριο τῆς δη­μι­ουρ­γί­ας τοῦ κό­σμου “ἐκ τοῦ μη­δε­νός”. Κι ὅ­μως εἶ­ναι τέ­τοι­α ἡ εὐ­δο­κί­α τοῦ οὐ­ρα­νί­ου Πα­τρός, ὥ­στε ὁ κτι­σθεῖς “κα­τ’ εἰ­κό­να καί κα­θ’ ὁ­μοί­ω­ση”, εἶ­ναι προι­κι­σμέ­νος μέ τήν ἱ­κα­νό­τη­τα νά δε­χθεῖ τήν θέ­ω­ση, νά γί­νει δη­λα­δή κοι­νω­νός τῆς θεί­ας ζω­ῆς, νά λά­θει τό θεῖ­ο τρό­πο ὑ­πάρ­ξε­ως, νά γί­νει Θε­ός κα­τά χά­ρη» (Γέ­ρον­τας Σω­φρό­νιος).
Αὐ­τό πού ἀγ­γί­ζει τόν ἄν­θρω­πο δέν εἶ­ναι κά­τι τό κτι­στό· πρό­κει­ται πράγ­μα­τι γιά Θε­ό-κοι­νω­νί­α, για­τί ἡ χά­ρη τοῦ Θε­οῦ προ­έρ­χε­ται ἀ­πό τήν ἴ­δια τή φύ­ση τοῦ Θε­οῦ· εἶ­ναι ἄ­κτι­στη!
Ἡ δι­ά­κρι­ση με­τα­ξύ τῆς οὐ­σί­ας καί τῶν ἐ­νερ­γει­ῶν τοῦ Θε­οῦ καί ἡ πα­ρα­δο­χή ὅ­τι δέν πρό­κει­ται γιά κά­τι πού προ­έρ­χε­ται ἔ­ξω ἀ­πό τή φύ­ση τοῦ Θε­οῦ (κτι­στό), ἀλ­λά γιά τήν ἐ­νέρ­γεια τῆς θεί­ας φύ­σης, κά­νει δυ­να­τή αὐ­τή τή Θε­ο­κοι­νω­νί­α, ἀ­νοί­γει δη­λα­δή τό δρό­μο γιά τή σω­τη­ρί­α τοῦ ἀν­θρώ­που.
Ὁ ἄν­θρω­πος δέν μπο­ρεῖ νά γνω­ρί­σει τήν Οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ· ὅ­μως ἡ χά­ρη τοῦ Θε­οῦ, δη­λα­δή οἱ θεῖ­ες ἐ­νέρ­γει­ες, πού εἶ­ναι ὄ­χι κτι­στές, ἀλ­λά ἄ­κτι­στες καί ἀ­χώ­ρι­στες ἀ­πό τήν Οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ, φθά­νουν μέ­χρι τόν ἄν­θρω­πο καί τόν με­τα­βάλ­λουν σέ «κα­τοι­κη­τή­ριον τοῦ Θε­οῦ» (Ἐ­φεσ. β' 22), σέ «κοι­νω­νόν Θεί­ας φύ­σε­ως» (Β' Πε­τρ. α' 4).
Εἶ­ναι αὐ­το­νό­η­το πώς ἡ φα­νέ­ρω­ση τῆς θεί­ας Οὐ­σί­ας μέ τίς θεῖ­ες ἐ­νέρ­γει­ες δέν ἐ­ξαρ­τᾶ­ται ἀ­πό τήν ὕ­παρ­ξη ἤ ὄ­χι τοῦ κό­σμου. Γι’ αὐ­τό ἄλ­λω­στε λε­μέ πώς οἱ θεῖ­ες ἐ­νέρ­γει­ες εἶ­ναι ἄ­κτι­στες καί αἰ­ώ­νι­ες, ὅ­πως εἶ­ναι ἄ­κτι­στος καί αἰ­ώ­νιος ἡ δό­ξα τοῦ Τρι­α­δι­κοῦ Θε­οῦ.
Μέ αὐ­τό τόν τρό­πο τό μή­νυ­μα τῆς Ὀρ­θο­δο­ξί­ας εἶ­ναι μή­νυ­μα ἐλ­πί­δας καί ζω­ῆς γιά τόν ἄν­θρω­πο. Ὁ κτι­στός ἄν­θρω­πος μπο­ρεῖ νά «γνω­ρί­σει» τόν Θε­ό, ὄ­χι μέ βά­ση τήν Οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ, ἀλ­λά μέ βά­ση τή χά­ρη, δη­λα­δή μέ τίς ἄ­κτι­στες καί αἰ­ώ­νι­ες θεῖ­ες ἐ­νέρ­γει­ες τοῦ Θε­οῦ. Αὐ­τή ἡ θε­ο­γνω­σί­α, δέν εἶ­ναι ἀ­πο­τέ­λε­σμα λει­τουρ­γί­ας κά­ποι­ων τυ­φλῶν νό­μων εἶ­ναι καρ­πός τῆς ἐ­λευ­θε­ρί­ας τοῦ Θε­οῦ καί ἀ­πο­τε­λεῖ τήν ἐγ­γύ­η­ση γιά τή δι­α­τή­ρη­ση τοῦ ἀν­θρώ­πι­νου προ­σώ­που, πού δέν συγ­χω­νεύ­ε­ται σέ μί­α ἑ­νό­τη­τα οὐ­σί­ας μέ τόν Θε­ό, δέν ἀ­πορ­ρο­φᾶ­ται ἀ­πό μί­α «Συμ­παν­τι­κή Ὑ­περ­συ­νει­δη­τό­τη­τα», ὅ­πως κη­ρύτ­τει ὁ ἀ­πο­κρυ­φι­σμός σέ ὅ­λες τίς μορ­φές του. Ταυ­τό­χρο­να ὅ­μως, ἡ με­το­χή τοῦ ἀν­θρώ­που στίς Θεῖ­ες ἐ­νέρ­γει­ες ἐγ­γυᾶ­ται τήν πραγ­μα­τι­κό­τη­τα τῆς σω­τη­ρί­ας τοῦ ἀν­θρώ­που, για­τί ἀ­πο­τε­λεῖ κοι­νω­νί­α ἄ­κτι­στης καί ὄ­χι κτι­στῆς μορ­φῆς.

1) «Θε­ο­φά­νει­ες»
Οἱ ἄ­κτι­στες θεῖ­ες ἐ­νέρ­γει­ες δέν ἐ­πι­φέ­ρουν καμ­μί­α ἀλ­λα­γή στή θεί­α ζω­ή. Ὑ­πο­γραμ­μί­ζου­με καί πά­λι ὅ­τι εἶ­ναι καρ­πός τῆς θεί­ας βου­λή­σε­ως καί ἀ­γά­πης τοῦ Θε­οῦ· ὄ­χι εἶ­δος τυ­φλῶν δυ­νά­με­ων. Μέ αὐ­τές τίς θεῖ­ες ἐ­νέρ­γει­ες ὁ Θε­ός μέ­νει ἀ­ναλ­λοί­ω­τος, χω­ρίς «πα­ραλ­λα­γή ἤ τρο­πῆς ἀ­πο­σκί­α­σμα» (Ἰ­ακ. α­' 17. Πρβλ. Ψαλμ. ρα΄ 28), ὅ­μως ἡ Δό­ξα Του πλη­ροῖ καί ζω­ο­γό­νει τόν ἄν­θρω­πο καί ὁ­λό­κλη­ρη τή δη­μι­ουρ­γί­α (Ἠσ. στ' 3).
Στήν Ἁ­γί­α Γρα­φή βλέ­που­με δι­ά­φο­ρες «Θε­ο­φά­νει­ες»· μί­α ἀ­π’ αὐ­τές δέ­χθη­κε ὁ Μωϋσῆς, πού βρῆ­κε πράγ­μα­τι χά­ρη ἐ­νώ­πιον τοῦ Θε­οῦ. Ὅ­μως στήν πα­ρά­κλη­ση νά τοῦ δο­θῆ ἀ­πό­δει­ξη τῆς Θεί­ας ἀ­γά­πης πρός τόν ἐ­κλε­κτό λα­ό πῆ­ρε τήν ἀ­πάν­τη­ση:
«Ἐ­γώ θά πε­ρά­σω ἀ­πό μπρο­στά σου μέ τή δό­ξα μου καί θά ἀ­ναγ­γεί­λω τό ὄ­νο­μά μου “ὁ Κύ­ριος εἶ­ναι ἐ­νώ­πιον σου”. Καί θά ἐ­λε­ή­σω αὐ­τόν πού θέ­λω νά ἐ­λε­ή­σω καί θά λυ­πη­θῶ ἐ­κεῖ­νον πού θά λυ­πη­θῶ.­.. Ἰ­δού ἐ­δῶ κον­τά σου τό­πος, στά­σου πά­νω στήν πέ­τρα· ὅ­ταν πε­ρά­σει ἡ δό­ξα μου, θά σέ βά­λω στήν τρῦ­πα τῆς πέ­τρας καί θά σκε­πά­σω τό πρό­σω­πό σου μέ τό χέ­ρι μου καί τό­τε θά δεῖς τά νῶ­τα μου· ὅ­μως τό πρό­σω­πό μου δέν θά σού φα­νε­ρω­θῆ» (Ἐ­ξοδ. λγ' 19-23).
Ὁ Μωϋσῆς, χω­ρίς τήν «πέ­τρα», δέν μπο­ροῦ­σε νά «δεῖ» τόν Θε­ό. Ὁ ἅ­γιος Γρη­γό­ριος ὁ Θε­ο­λό­γος ἑρ­μη­νεύ­ει πώς ἡ «πέ­τρα πού προ­στά­τευ­σε τόν Μωϋσῆ ἦ­ταν ὁ Λό­γος τοῦ Θε­οῦ (Πρβλ. Ἐ­ξοδ. Ἰ­ζ' 6. Ἀ­ριθ. κ' 11. Α' Κόρ. ι' 4), πού ἔ­γι­νε γιά μᾶς ἄν­θρω­πος. Ὁ Μωϋσῆς δέν εἶ­δε τήν «πρω­ταρ­χι­κή καί ἀ­κή­ρα­το φύ­ση, πού εἶ­ναι γνω­στή μό­νον στόν ἑ­αυ­τό Της, δη­λα­δή στήν Ἁ­γί­α Τριά­δα», ἀλ­λά εἶ­δε «τήν ἐ­ξω­τε­ρι­κή, ἡ ὁ­ποί­α φθά­νει σέ μᾶς»: γνώ­ρι­σε τή «με­γα­λει­ό­τη­τα» ἤ «με­γα­λο­πρέ­πεια» (Ψαλμ. η' 2), πού ἀ­πο­κα­λύ­πτε­ται στά δη­μι­ουρ­γή­μα­τα. «Ὅ­πως ἐ­κεῖ­νοι πού ἔ­χουν ἀ­δύ­να­τα μά­τια βλέ­πουν τίς σκι­ές καί τίς εἰ­κό­νες τοῦ ἥ­λιου στήν ἐ­πι­φά­νεια τοῦ νε­ροῦ, για­τί τό κα­θαυ­τό φῶς θά κα­τέ­στρε­φε τήν ὅ­ρα­σή τους, ἔ­τσι κι’ ἐ­μεῖς γνω­ρί­ζου­με τά νῶ­τα τοῦ Θε­οῦ, δη­λα­δή τά ἴ­χνη του».
Τό ἴ­διο βλέ­που­με καί στήν «ὅ­ρα­ση» τοῦ θεί­ου φω­τός, γιά τό ὁ­ποῖ­ο ἡ Ἁ­γί­α Γρα­φή μᾶς πλη­ρο­φό­ρει ὅ­τι ἦ­ταν δι­α­φο­ρε­τι­κό ἀ­πό τό συ­νη­θί­σμε­νο φῶς. Προ­κει­ται γιά τό ἄ­κτι­στο φῶς, πού ἔ­γι­νε ὁ­ρα­τό στούς ἀν­θρώ­πους τοῦ Θε­οῦ (Ἐ­ξοδ. γ' 2. ι­γ' 21-22. λδ' 29-30. Ματθ. ι­ζ' 2. Πράξ. Β' 3). Αὐ­τό τό φῶς χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται καί ὡς «δό­ξα Κυ­ρί­ου» (Λουκ. β' 9).
Αὐ­τή ἡ «δό­ξα», ἡ «με­γα­λει­ό­τη­τα», ἡ «με­γα­λο­πρέ­πεια», δέν ἀ­πο­τε­λεῖ γνώ­ση τῆς Οὐ­σί­ας τοῦ Θε­οῦ, για­τί ἡ θεί­α Οὐ­σί­α εἶ­ναι «ἁ­πλή καί ἀ­σχη­μά­τι­στη καί ἀ­σύν­θε­τη καί ἀ­πε­ρί­γρα­πτη καί οὔ­τε κά­θε­ται, οὔ­τε στέ­κε­ται, οὔ­τε πε­ρι­πα­τεῖ· ὅ­λα αὐ­τά ἀ­νή­κουν στά σώ­μα­τα». Πῶς ὅ­μως στήν πραγ­μα­τι­κό­τη­τα εἶ­ναι ἡ οὐ­σί­α τοῦ Θε­οῦ, αὐ­τό «τό γνω­ρί­ζει μό­νον Ἐ­κεῖ­νος» (Χρυσ.­).
Ὁ Θε­ός λοι­πόν δέν ἄ­φη­σε στό σκο­τά­δι τόν ἄν­θρω­πο· πλη­θαί­νει τίς «ὁ­ρά­σεις» (Ὠσ. ι­β' 10)· ὅ­μως αὐ­τό δέν ἀ­πο­τε­λεῖ γνώ­ση τῆς οὐ­σί­ας τοῦ Θε­οῦ, ἀλ­λά θεί­α συγ­κα­τά­βα­ση. Ἀ­πό τό ἄλ­λο μέ­ρος, οἱ θεῖ­ες αὐ­τές ἐ­νέρ­γει­ες πού φθά­νουν μέ­χρι τόν ἄν­θρω­πο δέν εἶ­ναι κτι­στές. Δί­νουν στόν ἄν­θρω­πο πραγ­μα­τι­κή ἐλ­πί­δα, για­τί κά­νουν δυ­να­τή την πραγ­μα­τι­κή κοι­νω­νί­α μέ τόν Θε­ό. Ἄν οἱ ἐ­νέρ­γει­ες αὐ­τές ἦ­ταν κτι­στές, ἡ κοι­νω­νί­α τοῦ ἀν­θρώ­που μέ αὐ­τές τίς κτι­στές ἐ­νέρ­γει­ες δέν θά ἐ­σή­μαι­νε κοι­νω­νί­α μέ τόν Ἄ­κτι­στο Θε­ό. Μί­α τέ­τοι­α κοι­νω­νί­α δέν θά σή­μαι­νε σω­τη­ρί­α.

2) Νό­θες κα­τα­στά­σεις
Ὅ­λες οἱ ἐμ­πει­ρί­ες στόν πνευ­μα­τι­κό το­μέ­α τῆς ζω­ῆς τοῦ ἀν­θρώ­που δέν ἀ­πο­τε­λοῦν ἀ­λη­θι­νές «θε­ο­φά­νει­ες». Καί ἐ­δῶ μπο­ρεῖ εὔ­κο­λα νά εἰ­σχω­ρή­σει τό στοι­χεῖ­ο τῆς πλά­νης. Ὁ ἅ­γιος Ἰ­σα­άκ ὁ Σῦ­ρος κά­νει δι­ά­κρι­ση με­τα­ξύ «πνευ­μα­τι­κῆς αἰ­σθή­σε­ως», πού εἶ­ναι ἀ­πό τή φύ­ση της θεί­α ἐ­νέρ­γεια (ἄ­κτι­στη χά­ρη) καί «νο­η­τῆς θε­ω­ρί­ας» τοῦ «φυ­σι­κοῦ φω­τός», πού ἀ­πο­τε­λεῖ γνώ­ση σέ φυ­σι­κό ἐ­πί­πε­δο καί ὄ­χι κοι­νω­νί­α μέ τόν Θε­ό. Ὁ Γέ­ρον­τας Σω­φρό­νιος ἐ­φαρ­μό­ζει τή δι­ά­κρι­ση αὐ­τή στό λό­γο τοῦ Κυ­ρί­ου: «Πρό­σε­χε λοι­πόν μή­πως τό φῶς, πού εἶ­ναι μέ­σα σου, γί­νει σκο­τά­δι» (Λουκ. ι­α' 35)· πρό­κει­ται γιά τό «φυ­σι­κό φῶς» τοῦ νοῦ καί ὀ­νο­μά­ζε­ται σκο­τά­δι, για­τί δέν ὑ­πάρ­χει ἐ­κεῖ ὁ Θε­ός, δέν εἶ­ναι γνή­σια ἐμ­πει­ρί­α τοῦ ἀ­κτί­στου θεί­ου φω­τός!
Ὁ ἄν­θρω­πος πού χρη­σι­μο­ποί­ει στίς δι­α­νο­η­τι­κές του ἀ­να­ζη­τή­σεις (ἀ­κό­μη καί θε­ο­λο­γι­κές!) ὀρ­θο­λο­γι­στι­κές με­θό­δους καί φθά­νει σέ ὑ­ψη­λά ἐ­πί­πε­δα δι­α­νό­η­σης, ξε­περ­νᾶ τήν «τυ­πι­κή λο­γι­κή» καί μπαί­νει σέ «με­τα­λο­γι­κή σφαῖ­ρα». Σ’ αὐ­τή τήν πε­ρί­πτω­ση μπο­ρεῖ νά ἔ­χει ἐμ­πει­ρί­ες, ὅ­πως ἡ αἴ­σθη­ση μιᾶς «γνώ­σης» σέ μορ­φή «φω­τό­μορ­φης αὐ­το­θε­ω­ρί­ας», πού ἀ­πο­τε­λεῖ αἴ­σθη­ση τοῦ «κτι­στοῦ κάλ­λους» τῆς εἰ­κό­νας τοῦ Θε­οῦ καί δέν ἀ­πο­τε­λεῖ πραγ­μα­τι­κή κοι­νω­νί­α μέ τίς ἄ­κτι­στες ἐ­νέρ­γει­ες τοῦ Θε­οῦ· εἶ­ναι ἐμ­πει­ρί­α «παν­θε­ϊ­στι­κῆς τά­ξε­ως», λέ­γει ὁ Γέ­ρον­τας Σω­ρό­νιος.
Οἱ πνευ­μα­τι­κές λοι­πόν αὐ­τές ἐμ­πει­ρί­ες εἶ­ναι φυ­σι­κό ἰ­δί­ω­μα τοῦ ἀν­θρώ­πι­νου νοῦ. Ὁ ἄν­θρω­πος βλέ­πει τήν κα­θα­ρό­τη­τα τοῦ νοῦ, δη­λα­δή τό νοῦ του σέ ὅ­λο του τό κτι­στό με­γα­λεῖ­ο, ἀ­φοῦ ἀ­παλ­λα­γεῖ ἀ­πό κά­θε ἐ­ξω­τε­ρι­κή ἐ­πί­δρα­ση ἡ σω­μα­τι­κό πά­θος. «Μέ­νον­τας μέ­σα στό γνό­φο τῆς ἀ­πεκ­δύ­σε­ως ἀ­πό κά­θε τί ὁ­ρα­τό καί νο­η­τό, ὁ νοῦς δο­κι­μά­ζει μί­α ἰ­δι­ό­μορ­φη εὐ­χα­ρί­στη­ση καί ἀ­νά­παυ­ση κι ἄν πο­τέ στρέ­ψει τό βλέμ­μα στόν ἑ­αυ­τό του μπο­ρεῖ νά αἰ­σθαν­θεῖ κά­τι πού μοιά­ζει μέ φῶς· αὐ­τό ὅ­μως δέν εἶ­ναι τό ἄ­κτι­στο φῶς τῆς Θε­ό­τη­τος, ἀλ­λά ἕ­να φυ­σι­κό ἰ­δί­ω­μα τοῦ νοῦ, πού κτί­στη­κε κα­τ’ εἰ­κό­να τοῦ Πρώ­του Νοῦ, δη­λα­δή τοῦ Θε­οῦ», συ­νε­χί­ζει ὁ Γέ­ρον­τας Σω­φρό­νιος.
Αὐ­τῆς τῆς τά­ξης εἶ­ναι οἱ ἐμ­πει­ρί­ες πού ὑ­πό­σχον­ται τά δι­ά­φο­ρα συ­στή­μα­τα πού στρέ­φουν τόν ἄν­θρω­πο «αὐ­το­ε­ρω­τι­κά» στόν ἑ­αυ­τό του καί κη­ρύτ­τουν οὐ­σι­α­στι­κά τήν αὐ­το­σω­τη­ρί­α, εἴ­τε μέ τή βο­ή­θεια αὐ­το­ε­λέγ­χου, εἴ­τε μέ ἄλ­λες «τε­χνι­κές». Στίς πε­ρι­πτώ­σεις αὐ­τές ὁ ἄν­θρω­πος ἀ­πο­μο­νώ­νει τόν ἐ­σω­τε­ρι­κό ἑ­αυ­τό του ἀ­πό κά­θε ἐ­ξω­τε­ρι­κή ἐ­πί­δρα­ση καί ἀ­πο­κτᾶ ἕ­να εἶ­δος «θε­ω­ρί­ας», ἀλ­λά μέ­νει οὐ­σι­α­στι­κά κλει­στός στήν ἐ­νέρ­γεια τῆς θεί­ας χά­ρης. Τοῦ­το για­τί με­τα­θέ­τει τό κέν­τρο ἀ­πό τήν ἄ­κτι­στη Θεί­α Ἀρ­χή στόν ἑ­αυ­τό του, μα­κρυ­ά ἀ­πό τήν πη­γή τοῦ ἀ­κτί­στου Θεί­ου φω­τός (πρβλ. Ἰ­ακ. α' 17). Ὅ­μως ἡ χά­ρη τοῦ Θε­οῦ δέν ἐ­ξα­ναγ­κά­ζε­ται, οὔ­τε ἐ­ξα­ναγ­κά­ζει κα­νέ­να!

3) Οἱ κίν­δυ­νοι
Ὅ­ταν ὁ ἄν­θρω­πος με­τα­θέ­σει τό κέν­τρο τῆς «πνευ­μα­τι­κῆς» του ζω­ῆς στόν ἑ­αυ­τό του, ὑ­πάρ­χει κίν­δυ­νος νά θε­ω­ρή­σει τίς «ἐμ­πει­ρί­ες» του ὡς Θε­ο­φά­νεια, σάν «ση­μά­δι» ἀ­λη­θι­νῆς κοι­νω­νί­ας μέ τόν Θε­ό. Αὐ­τό καλ­λι­ερ­γεῖ­ται ἔν­τε­χνα ἀ­πό τό πνεῦ­μα τῆς πλά­νης, πού με­τα­μορ­φώ­νε­ται σέ ἄγ­γε­λο φω­τός, μέ ἀ­πο­τέ­λε­σμα νά φέ­ρει σύγ­χυ­ση στίς καρ­δι­ές τῶν ἀν­θρώ­πων (Β' Κορ. ι­α' 14-15).
Δέν χρει­ά­ζε­ται βέ­βαι­α νά ὑ­πο­γραμ­μί­σου­με ἐ­δῶ ὅ­τι ὑ­πάρ­χουν καί ἄλ­λες «ἐμ­πει­ρί­ες», πού δη­μι­ουρ­γεῖ ἀ­πό τήν ἀρ­χή τό πνεῦ­μα τῆς πλά­νης, μέ σκο­πό νά πα­ρα­σύ­ρει στήν ἀ­πώ­λεια, ἄν εἶ­ναι δυ­να­τόν, ἀ­κό­μη καί τούς ἐ­κλε­κτούς (Ματθ. κδ' 24. Β' Θεσ. β' 9-11. Ἀ­ποκ. ι­γ' 13-14).

4) Δι­ά­κρι­ση πνευ­μά­των
Ὁ κίν­δυ­νος τῆς πλά­νης μᾶς ὑ­πο­χρε­ώ­νει νά θέ­σου­με τό ἐ­ρώ­τη­μα τῆς δι­ά­κρι­σης τῶν πνευ­μά­των. Πό­τε μπο­ροῦ­με νά ποῦ­με πώς προ­κεῖ­ται γιά τό Πνεῦ­μα τοῦ Θε­οῦ, πῶς μπο­ροῦ­με νά γνω­ρί­ζου­με πώς μί­α ἐμ­πει­ρί­α προ­έρ­χε­ται ἀ­πό τό πνεῦ­μα τῆς πλά­νης;
Ἡ ἁ­γί­α Γρα­φή μᾶς δι­δά­σκει πώς κά­θε πνεῦ­μα, πού δέν ὁ­μο­λο­γεῖ τόν Ἰ­η­σοῦ Χρι­στό, εἶ­ναι πνεῦ­μα πλά­νης καί ὁ­δη­γεῖ στήν ἀ­πώ­λεια (Α' Ἰ­ω. δ' 2-3, πρβλ. Ρωμ. ι' 813).
Ὅ­λες λοι­πόν οἱ ἐμ­πει­ρί­ες ἀν­θρώ­πων πού δέν ὁ­μο­λο­γοῦν τόν Ἰ­η­σοῦ Χρι­στό, δη­λα­δή τό συγ­κε­κρι­μέ­νο ἱ­στο­ρι­κό πρό­σω­πο, ὡς μο­νο­γε­νῆ Υἱ­ό τοῦ Θε­οῦ (Ματθ. ι­στ' 16-17), δη­λα­δή ὡς ὁ­μο­ού­σιο πρός τόν Πα­τέ­ρα, τέ­λει­ο Θε­ό καί τέ­λει­ο ἄν­θρω­πο (Ἰ­ω. α' 1.14. Φι­λιπ. β' 5-8. Κολ. β' 9. Α' Τιμ. γ' 16) δέν εἶ­ναι γνή­σι­ες πνευ­μα­τι­κές ἐμ­πει­ρί­ες· προ­έρ­χον­ται ἀ­πό τό πνεῦ­μα τῆς πλά­νης.
Τό νά ὁ­μο­λο­γή­σει κα­νείς τόν Ἰ­η­σοῦ ὡς Κύ­ριο, ση­μαί­νει πώς τόν δέ­χε­ται ὡς μο­να­δι­κό Σω­τῆ­ρα (Πράξ. δ' 12. Α' Κορ. η' 6) καί δέν το­πο­θε­τεῖ στή θέ­ση Του ἤ δί­πλα ἀ­πό Αὐ­τόν κα­νέ­να ἄλ­λο, για­τί πι­στεύ­ει πώς ὁ Χρι­στός δέν εἶ­ναι κά­ποι­α «χρι­στι­κή κα­τά­στα­ση», ἀλ­λά ὁ ἕ­νας καί μο­να­δι­κός Σω­τῆ­ρας· εἶ­ναι ὁ Ἰ­η­σοῦς ὁ ἀ­πό Να­ζα­ρέτ πού ἔ­ζη­σε ἐ­πί Πον­τί­ου Πι­λά­του καί μό­νο Αὐ­τός!
Ἀλ­λά ἡ ὁ­μο­λο­γί­α τοῦ Χρι­στοῦ δέν μπο­ρεῖ νά ἀ­πο­δε­σμευ­θεῖ ἀ­πό τή δι­δα­χή τοῦ Χρι­στοῦ (Β' Ἰ­ω. 9. Γ' Ἰ­ω. 11)· γι’ αὐ­τό καί ἡ τή­ρη­ση τῆς δι­δα­χῆς τοῦ Χρι­στοῦ συ­νο­δεύ­ει πάν­το­τε τίς γνή­σι­ες πνευ­μα­τι­κές ἐμ­πει­ρί­ες. «Τό Ἅ­γιο Πνεῦ­μα εἶ­ναι ἀ­γά­πη, εἰ­ρή­νη, γλυ­κύ­της καί δι­δά­σκει τήν ἀ­γά­πη γιά τόν Θε­ό καί γιά τόν πλη­σί­ον. Ἀν­τί­θε­τα τό πνεῦ­μα τῆς πλά­νης εἶ­ναι ὑ­πε­ρή­φα­νο καί δέν λυ­πᾶ­ται τόν ἄν­θρω­πο οὔ­τε τήν ἄλ­λη δη­μι­ουρ­γί­α. Ἐ­πει­δή δέν εἶ­ναι δη­μι­ουρ­γός τῶν ὄν­των, ἐ­νερ­γεῖ σάν κλέ­φτης καί ἅρ­πα­γας καί ἡ ὁ­δός του εἶ­ναι γε­μά­τη ὄ­λε­θρο» (Γέ­ρον­τας Σω­ρό­νιος).
Ἡ «τα­πει­νή ἀ­γά­πη» πού ἀγ­κα­λιά­ζει ἀ­κό­μη καί τούς ἐ­χθρούς, ἀ­πο­τε­λεῖ χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό γνώ­ρι­σμα τῆς ἀ­λη­θι­νῆς κοι­νω­νί­ας μέ τόν Θε­ό καί ξε­χω­ρί­ζει τήν γνή­σια ἐμ­πει­ρί­α ἀ­πό τήν φι­λο­σο­φι­κή παν­θε­ϊ­στι­κή κοι­νω­νί­α. «Οἱ θεῖ­ες θε­ω­ρί­ες πα­ρέ­χον­ται στόν ἄν­θρω­πο ὄ­χι ὅ­ταν τίς ἐ­πι­δι­ώ­κει, ἔ­χον­τας κυ­ρί­ως αὐ­τές σάν στό­χο, ἀλ­λ’ ὅ­ταν ἡ ψυ­χή κα­τε­βαί­νει στόν ᾅ­δη τῆς με­τά­νοι­ας καί αἰ­σθά­νε­ται ἀ­λη­θι­νά πώς εἶ­ναι χει­ρό­τε­ρη ἀ­πό ὅ­λη τήν κτί­ση. Οἱ θε­ω­ρί­ες ὅ­μως πού κα­τα­κτῶν­ται μέ τή βί­α τοῦ λο­γι­κοῦ, δέν εἶ­ναι ἀ­λη­θι­νές, δη­λα­δή Θεί­ας προ­ε­λεύ­σε­ως, ἀλ­λά “κα­τά τό δο­κοῦν”. Καί ὅ­ταν αὐ­τό τό δο­κοῦν θε­ω­ρεῖ­ται σάν ἀ­λή­θεια, τό­τε δη­μι­ουρ­γεῖ­ται στήν ψυ­χή τοῦ ἀν­θρώ­που μί­α κα­τά­στα­ση πού πα­ρεμ­πο­δί­ζει τή δυ­να­τό­τη­τα νά ἐ­νερ­γή­σει ἡ χά­ρη τοῦ Θε­οῦ, δη­λα­δή ἡ ἀ­λη­θι­νή θε­ω­ρί­α».
«Ὁ Θε­ός ὑ­πε­ρη­φά­νοις ἀν­τι­τάσ­σε­ται, τα­πει­νοῖς δέ δί­δω­σι χά­ριν» (Ἰ­ακ. δ' 6. Α’ Πε­τρ. ε' 5). Ὅ­που δέν ὑ­πάρ­χει τα­πει­νό φρό­νη­μα, εἶ­ναι σί­γου­ρο πώς ἐ­κεῖ δέν ὑ­πάρ­χουν γνή­σι­ες πνευ­μα­τι­κές ἐμ­πει­ρί­ες. Νό­θες «πνευ­μα­τι­κές» ἐμ­πει­ρί­ες ἐ­νι­σχύ­ουν σχε­δόν πάν­το­τε τήν ἔ­παρ­ση, δέν καλ­λι­ερ­γοῦν τα­πει­νό φρό­νη­μα.
Αὐ­τό βλέ­που­με στίς δι­α­φο­ρές ὁ­μά­δες, πού ὑ­πό­σχον­ται ἐ­σω­τε­ρι­κές ἐμ­πει­ρί­ες μέ τή βο­ή­θεια δι­α­φό­ρων «τε­χνι­κῶν» (γι­όγ­κα, δι­α­λο­γι­σμό κ.ο.κ.­). Ἀλ­λά τό Ἅ­γιο Πνεῦ­μα δέν ἐ­ξα­ναγ­κά­ζε­ται μέ κά­ποι­ες «τε­χνι­κές»· πνέ­ει ὁ­πού ἐ­κεῖ­νο θέ­λει (Ἰ­ω. γ' 8. Α' Κορ. β' 11. Ἑ­βρ. 6' 4).
Τά συ­στή­μα­τα αὐ­τά δέν κη­ρύτ­τουν τή με­τά­νοι­α, οὔ­τε καλ­λι­ερ­γοῦν στούς ὀ­πα­δούς τους τό τα­πει­νό φρό­νη­μα. Ἕ­να τέ­τοι­ο φρό­νη­μα, κα­τά τήν ἀν­τί­λη­ψη τέ­τοι­ων ὁ­μά­δων, δέν βο­η­θά­ει στήν πνευ­μα­τι­κή αὔ­ξη­ση, ἀλ­λά πι­στεύ­ε­ται πώς ἐμ­πο­δί­ζει τήν «ἀ­νά­πτυ­ξη τῆς συ­νει­δη­τό­τη­τας». Ἐ­δῶ δέν ἀ­να­ζη­τᾶ­ται ὁ ἀ­λη­θι­νός Θε­ός, ἀλ­λά «ὁ θε­ός μέ­σα μας», ὁ ὁ­ποῖ­ος ταυ­τί­ζε­ται μέ τή «συ­νει­δη­τό­τη­τα». Ἔ­τσι καλ­λι­ερ­γεῖ­ται ἡ συ­ναί­σθη­ση τῆς ὑ­πε­ρο­χῆς καί τῆς ἔ­παρ­σης. Ἀ­πο­δει­κνύ­ε­ται πώς αὐ­τός ὁ «θε­ός», πού ἀ­να­ζη­τᾶ­ται μα­κρυ­ά ἀ­πό τήν τα­πεί­νω­ση, μά­λι­στα μέ τρό­πο ἐκ­βι­α­στι­κό, εἶ­ναι τό πνεῦ­μα τῆς πλά­νης ἤ καί ὁ ἴ­διος ὁ ἄν­θρω­πος, πού αὐ­το-θε­ο­ποι­εῖ­ται καί αὐ­το-λα­τρεύ­ε­ται. Πρό­κει­ται γιά «ἄλ­λο θε­ό» (Ἠσ. ξστ' 2. Ματθ. ε' 3. ι' 3. Α' Πε­τρ. ε' 5).

Η Α­ΛΗ­ΘΕΙΑ Α | Η Α­ΛΗ­ΘΕΙΑ Β | Η Α­ΛΗ­ΘΕΙΑ Γ | Η Α­ΛΗ­ΘΕΙΑ Δ